به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایرنا ، در این سمپوزیوم که برای نخستین بار به صورت محدود و صرفاً دانشگاهی برگزار می شود، قرار است اساتید و پژوهشگران مدعو از رشته های مختلف مرتبط با موضوع فناوری اطلاعات و ارتباطات به بیان دغدغه های خود در زمینه استفاده وسیع از این فناوری و نیز اثرات و پیامدهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی آن در جامعه بپردازند و آن طور که دبیرخانه این سمپوزیم برنامه ریزی کرده، این دغدغه ها سپس به عنوان محورهای فراخوان برای یک همایش ملی و سراسری در همین زمینه مورد استفاده قرار گیرد. 

خبرنگار ایرنا در این زمینه و با توجه به اهمیت موضوع صیانت فرهنگی گفت وگویی با عباس قنبری باغستان، دبیر علمی این همایش و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران انجام داده است. وی در مورد اهمیت «صیانت فرهنگی در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات» و در واقع دغدغه اصلی این سمپوزیم چنین توضیح داد: موضوع صیانت فرهنگی بازمی گردد به استفاده وسیعی که امروزه در سطح جامعه از فناوری اطلاعات و ارتباطات و شبکه های وابسته به آن صورت می گیرد. 

انسان امروزی در شبکه ای از روابط اجتماعی به دنیا می آید که محصول فناوری اطلاعات و ارتباطات است. این شبکه ها به معنای واقعی کلمه، مُحاط بر انسان بوده و عامل اصلی بر ساخت هویت وی هستند. در واقع اگر بخواهیم به بازنگری عوامل مؤثر بر جامعه پذیری انسان قرن ۲۱ بپردازیم، متأسفانه دیگر اثر چندانی از خانواده، مدرسه و نهادهای بزرگتری همچون آموزش و پرورش و دین به چشم نمی خورد؛ بلکه در عوض، این شبکه های اجتماعی تکنولوژی محور است که جایگزین آنها شده است.

قنبری ادامه داد: از طرفی، تأثیرگذاری شبکه های تکنولوژی محور در جامعه، بر خلاف آنچه که پنداشته می شود، تنها جنبه تفریحی و سرگرمی نداشته بلکه همچنین ابعاد شناختی، فیزیولوژیکی و روانی را نیز شامل می شود؛ لذا ما امروزه می بینیم که اثرات این استفاده در سطوح و لایه های مختلف جامعه هویدا شده؛ مثلاً سبک زندگی تغییر کرده، نگاه مردم به موضوعات مختلف و به طور مشخص به مؤلفه های زندگی تغییر پیدا کرده، نوعی فرهنگ مبتنی بر شبکه های اجتماعی در حال شکل گیری است که مختصات آن هیچ شباهتی با گذشته ندارد؛ مثلاً هیچ مرز روشنی وجود ندارد، هیچ قید و بند خاصی هم ندارد و دارای اصول و موازین خاصی هم نیست. 

وی افزود: ویژگی منحصر بفرد آن، تکثر و چندجانبه گرایی در تولید و توزیع آیتم های فرهنگی و اجتماعی است؛ به عبارت دیگر آنچه که به لحاظ فرهنگی و اجتماعی در درون این شبکه های تولید و بازتولید می شود، در کنترل و اختیار هیچ کس نیست و این واقعیتی است که دغدغه هایی ایجاد کرده مبنی بر اینکه سرانجام این وضع به کجا خواهد انجامید؟ البته این به معنای آن نیست که تمام تغییراتی که صورت گرفته صد در صد منفی است، اما آنچه که در این بین اهمیت دارد، سرعت تغییرات و سرانجام آن است.

دبیر علمی سمپوزیوم در پاسخ به این سؤال خبرنگار ایرنا مبنی بر اینکه وجه تمایز سمپوزیم 'صیانت فرهنگی در استفاده از فاوا' در مقایسه با سمینارها و همایش های مشابهی که در زمینه استفاده از فاوا برگزار شده چیست؟ اظهار داشت: مطالعات اجتماعی نشان داده که انسان از فناوری اطلاعات و ارتباطات و به طور خاص شبکه های اجتماعی تکنولوژی محور بر ساخت هویت و معنا بخشی به زندگی خود استفاده می کند. فناوری نیز به طور مشخص ظرفیت ها و امکانات خود را در دو سمت و و سوی خاص (یکی فرصت و یکی تهدید) گسترش داده است. لذا ما همواره بر سر پارادوکس های اساسی (ترس در برابر شیفتگی، فرصت در برابر تهدید، صیانت در برابر محدودیت و...) قرار داریم. 

قنبری افزود: لذا مسأله ما در ارتباط با فاوا و شبکه های وابسته به آن هنوز یک مسأله شناختی است. بحث بر سر چیستی این شبکه هاست؛ چیستی ماهیت این شبکه ها؛ و چیستی اثراتی که بر جامعه به لحاظ فرهنگی، اجتماعی، دینی و ... گذاشته است؛ ما امیدواریم در این سمپوزیم اساتید و پژوهشگران حوزه های مختلف فنی و مهندسی، اجتماعی و فرهنگی، ارتباطات و رسانه، مدیریت و آی.تی و ... دغدغه های شناختی خود را مطرح و در خصوص سمت و سویی که جامعه ما در استفاده از فاوا برای برساخت ابعاد مختلف هویتی خود برگزیده اند، بحث و تبادل نظر کنند. 

دبیر این سمپوزیوم خاطرنشان ساخت: شاید ویژگی منحصر بفرد این سمپوزیم چنین باشد که ما با رویکرد بین رشته ای در ارتباط با فاوا با بحث 'شناختی' آغاز کرده ایم.

پاسخ قنبری به این پرسش که «این رویکرد بین رشته ای چه تأثیری می تواند در مواجهه ما با فناوری اطلاعات و ارتباطات در آینده داشته باشد؟» چنین بود: اتفاقاً یکی از دغدغه های اساسی و بنیادین برگزاری این سمینار، همین بحث مواجهه با فناوری اطلاعات است. بر اساس تجربه تاریخی کشور ما، به نظر می رسد رویکرد و سیاست ما در مواجهه با فناوری، مثلاً ویدئو، ماهواره و ... از جنس خود فناوری بوده و البته بحث هایی هم مطرح هست که ناکارآمد بوده است. صرف نظر از کارآمدی یا ناکارآمدی سیاست های گذشته، دغدغه ای وجود دارد مبنی بر اینکه مواجهه با فناوری می تواند از نوع فرهنگی و اجتماعی نیز باشد. این نوع نگاه در ذات خود می تواند بدین معنا باشد که فناوری فی نفسه تهدید نیست، بلکه فرصت هم می تواند باشد و می توان برای استفاده از این فرصت ها برنامه ریزی کرد.

وی ادامه داد: بیایید یک نگاهی داشته باشیم به کشورهای دیگر؛ مثلاً کشور مالزی که گفته می شود به لحاظ توسعه، همزمان با ما آغاز کرده است. زمانی که حدود شش الی هفت سال پیش شبکه های اجتماعی ازجمله فیس بوک مطرح شد، در این کشور بحثی مطرح شد تحت عنوان 'جنبش دیجیتالی کردن فرهنگ' که بر اساس آن، بسیاری از مؤلفه ها و آیتم های فرهنگی، تاریخ، اجتماعی و بومی این کشور به شکل دیجیتال (در قالب های متنوع) تولید و برای توزیع گسترده در این شبکه ها مطرح شد. در همان زمان ما در ایران بحث غالب مان «فیلترینگ» بود. اکنون که تعداد شبکه های اجتماعی افزایش و تنوع پیدا کرده و کاربرد وسیع تری در سطوح جامعه یافته اند، در کشور مالزی حجم انبوهی از کالاهای فرهنگی در فرمت ها و قالب های مناسب با این شبکه ها وجود دارد که به صورت سازماندهی شده میان کاربران توزیع می شود. اما در اینجا هنوز هم بحث فیلترینگ وایبر، لاین و واتس آپ و ... غالب است. 

قنبری ادامه داد: لذا با توجه به این تجربه هایی که هم در داخل کشور و هم در خارج کشور پیش روی ما قرار دارد، امیدواریم در این سمپوزیم نگاه های متفاوتی که مثلاً به لحاظ فرهنگی، جامعه شناسی، حقوق و ... می تواند برای مواجهه با فناوری وجود داشته باشد، مطرح شده و مورد استفاده قرار گیرد. هریک از این نگاه ها می تواند کمک زیادی به حل مسأله امروزی فناوری بکند. مثلاً به طور خاص و از زاویه ارتباطات اگر ما بتوانیم مفهوم 'مخاطب توانا' یا موضوع 'توانش ارتباطی' را خوب بشکافیم و کاربردی کنیم، خیلی از مسایل و دغدغه های ما در ارتباط با کاربران فناوری اطلاعات و ارتباطات حل می شود.

دبیر این سمپوزیوم در پاسخ به این پرسش که با توجه به بحث هایی که مطرح کردید، چه انتظاری از این سمپوزیم می توان داشت و اینکه در واقع خروجی این همایش چه می تواند باشد؟ گفت: این سمپوزیم در واقع آغاز یک کار دشوار و طولانی است. در کوتاه مدت ممکن است پس از این سمپوزیم به این ایده برسیم که مشابه همین سمپوزیم در چند مرحله دیگر و با حضور اساتید و پژوهشگرانی از رشته ها و حوزه های دیگر برگزار شود تا بتوانیم به یک جمع بندی جامع در خصوص مسایل مبتلابه دست یابیم. 

وی اضافه کرد: در درازمدت، آن طور که کمیته راهبردی و علمی سمپوزیوم اندیشیده، این سمپوزیم آغاز یک فرایند چند مرحله ای است که ما امیدواریم با برگزاری یک همایش ملی در اواخر امسال، تشکیل ستاد دانشگاهی دائمی برای رصد مداوم موضوع صیانت فرهنگی در استفاده از فاوا، تشکیل کمیته های علمی برای راه اندازی گرایش های تحصیلی بین رشته ای فنی و علوم انسانی در سطوح مختلف دانشگاهی (همچون مهندسی علوم علوم اجتماعی، مهندسی ارتباطات، مهندسی فرهنگی و...) دنبال شود. البته همانطور که شما هم اشاره کردید، مباحث در ارتباط با فاوا بسیار زیاد است. 

قنبری در پایان این گفت وگو تصریح کرد: نمی توان از اکنون در مورد خروجی خاصی مطمئن بود. اما بر اساس برآیند سخنرانی هایی که ارسال شده، می توان انتظار داشت مباحث مفیدی در زمینه شناخت ماهیت فناوری، زبان شناسی فناوری، نشانه شناسی فناوری، هنر و فناوری، فناوری و قدرت، سواد رسانه ای،دین و فناوری و ... مطرح شود.